Honing als breed inzetbaar huidproduct

Er is een toenemende belangstelling voor het gebruik van honing als verzorgingsmiddel voor de aangedane huid waaronder kleine sneetjes, schaaf – , snij en brandwonden. Traditioneel wordt honing al duizenden jaren met succes hiervoor ingezet. Dankzij de unieke samenstelling heeft honing antibacteriële eigenschappen en stimuleert honing het wondherstel. Er zijn veel rapporten in de klinische literatuur te vinden met overtuigend bewijs van de effectiviteit van honing en het werkingsmechanisme. De kracht van de werking kan echter variëren. Niet alle honingen kunnen hiervoor worden gebruikt en ze zijn niet allemaal even doeltreffend, dit is afhankelijk van het type honing dat wordt gebruikt en de kwaliteit ervan. 

WAT IS HONING NU EIGENLIJK

Honing is een natuurproduct dat wordt geproduceerd door honingbijen. Zij verzamelen de nectar uit bloemen van verschillende planten en dikken deze in tot een honing. Honing bevat veel suikers, met name glucose en fructose, en ontleent hieraan zijn stroperige uiterlijk. Daarnaast is een lage pH kenmerkend voor honing en kan honing bioactieve bestanddelen bevatten waaronder enzymen en fyto-ingredienten. Fyto-ingredienten zijn actieve stoffen afkomstig uit planten die medicinale eigenschappen kunnen bezitten. Ze kunnen bijvoorbeeld een antibacteriële of een ontstekingsremmende werking hebben. De samenstelling van honing kan sterk variëren en is afhankelijk van de plant waar de bij zijn nectar vandaan haalt en of de nectar met name van één plant afkomstig is (uniflorale honing) of van een breed scala aan planten (multiflorale honing). Bij een uniflorale honing zal elke batch honing min of meer identieke bestanddelen in gelijke concentraties bevatten waardoor er een geringe variatie is in de biologische
activiteit.

WAT MAAKT HONING ZO EFFECTIEF ALS WONDVERZORGINGSMIDDEL

Hoog suikergehalte
Het hoge gehalte aan suikers dat van nature in honing aanwezig is, zorgt ervoor dat water uit beschadigd weefsel wordt getrokken. Dit noemt men het osmotische effect. Het vermindert de zwelling en stimuleert de lymfestroom naar het wondbed toe waardoor er een extra toevoer van voedingsstoffen op gang komt die nodig zijn om een wond sneller te laten genezen. Dankzij het osmotisch effect van de suikers blijft de wond ook vochtig en bij toepassing van een verband ontstaat er een film van verdunde honing die ervoor zorgt dat de wond niet uitdroogt, niet verweekt en voorkomt verkleving van het verband. De zuigkracht van de honing is zo sterk dat ook het vocht uit de eventueel aanwezige bacteriën wordt onttrokken waardoor zij verschrompelen en dood gaan.

Zure pH
Honing heeft een pH van 3,2 tot 4,5, een zuur milieu waardoor veel schadelijke micro-organismen en bacteriën worden geremd. Bij toepassing op wonden stimuleert de zure pH het bloed om zuurstof af te geven, wat belangrijk is voor een goede wondgenezing. Een zure pH remt ook de overmatige activiteit van proteolytische enzymen. Dit zijn enzymen die door het lichaam worden geproduceerd door de witte bloedcellen en die verantwoordelijk zijn voor het opruimen van kapotte cellen. Dit is een noodzakelijke stap in het wondhelingsproces, echter soms ontstaat er een overmaat aan deze enzymen waardoor het wondhelingsproces stagneert. Het zure milieu dat honing creëert in het wondbed brengt dit weer in balans.

Gehalte Glucose-oxidase
Er zijn verschillende soorten enzymen aanwezig in honing. Door de inwerking van enzymen op honingsuikers ontstaat o.a. het zure milieu van honing. Een van de belangrijkste enzymen is de aanwezigheid van glucose-oxidase. Dit enzym zet het suiker glucose gedeeltelijk om in gluconzuur en waterstofperoxide bij aanwezigheid van voldoende water. Deze reactie vind dus niet in de honing zelf plaats maar wel in het wondbed. De waterstofperoxide werkt remmend op de groei van ziekteverwekkende bacteriën en de werking ervan wordt extra versterkt door de aanwezigheid van flavonoïden. Dit zijn antioxidanten afkomstig uit planten. Het gehalte aan glucose-oxidase varieert per honing en is afwezig in honing die verhit is geweest.

Aanwezigheid van Methylglyoxal
Manuka honing wordt geproduceerd door bijen die nectar verzamelen uit de Manuka struik ook wel bekend als de teatreeboom. In 2006 ontdekte Professor Thomas Henle dat vooral de stof Methylglyoxal (MGO) in Manuka honing verantwoordelijk is voor de uitzonderlijke antibacteriële werking. Manuka honing is de enige honing ter wereld met significante niveaus van MGO, variërend van 100 mg/kg tot meer dan 1000 mg/kg. Andere honingen die getest zijn variëren van 0 tot 5 mg/kg. Manuka honing kan worden gekwalificeerd op basis van het MGO gehalte. Manuka honing kent ook een UMF-gradatiesysteem waarbij ook andere actieve stoffen die de MGO versterken en aanvullen worden gemeten. UMF staat voor Unique Manuka Factor en hoe hoger deze is, hoe beter de kwaliteit van de honing. Onderzoek heeft aangetoond dat Manuka honing effectief is bij de Meticilline-resistente Staphylococcus Aureus (MRSA). Deze bacterie staat bekend als de ‘ziekenhuisbacterie’, omdat hij vooral in ziekenhuizen epidemieën veroorzaakt. De werking bestaat uit remming van de celdeling en verstoring van het celmembraan van de bacterie.

Anti-oxidantengehalte
Bepaalde honingen kunnen uitblinken in hun antibacteriële eigenschappen zoals de Manuka honing en kunnen daarmee infecties helpen voorkomen. Er zijn echter een tweetal uniflorale honingen, Boekweit en Acacia die vooral uitblinken in de ondersteuning van het wondherstel. Bij een beschadiging van de huid wordt het immuunsysteem onmiddellijk geactiveerd in reactie op de aanwezigheid van lichaamsvreemde stoffen. Dit is de ontstekingsfase, de eerste fase van het wondgenezingsproces. In deze fase vindt er productie plaats van vrije zuurstofradicalen de zogenaamde Reactive Oxygen Species (ROS). Een van de belangrijkste redenen van een vertraagde wondgenezing is een te hoge produktie van ROS waardoor de ontstekingsfase van de wond stagneert. Een hoge concentratie aan anti-oxidanten doorbreekt deze stagnatie waardoor het wondherstel veel sneller verloopt. De Noord-Amerikaanse Boekweit honing bleek tijdens een uitgebreid wetenschappelijk onderzoek het meest effectief in het verminderen van de ROS niveaus. Het bevat in hoge mate fenolische verbindingen die een zeer krachtige antioxiderende werking hebben.

WELKE HONING MOET IK KIEZEN

Honing is een gouden middel om in te zetten bij wondbehandeling. Op wonden onder een verband, zorgt honing voor een optimale genezingsomgeving, het ruimt snel infecties op, ontgeurt, en vermindert ontsteking, oedeem (zwelling) en exsudatie (wondvocht uittreding). Ook versnelt honing het huidhelingsproces door stimulatie van de vorming van nieuwe bloedvaten, granulatie en vorming van nieuwe huidcellen. Echter niet alle honingen zijn geschikt om in te zetten bij wondverzorging. Honing die je in de supermarkt koopt, worden vaak aangelengd en verhit waardoor de actieve stoffen zoals enzymen nauwelijks nog aanwezig zijn. Deze hebben niet de kwalificatie “medical grade“ Neem in ieder geval een uniflorale honing zodat de werking meer gegarandeerd is. Afhankelijk van het type wond, kies je voor een honing met goede antibacteriële of ontstekingsremmende eigenschappen. In de handel zijn verbanden te koop die reeds zijn geïmpregneerd met honing. Zo heeft het merk Advancis een breed assortiment verbanden op basis van Manuka honing. Ook kun je kiezen voor een crème of zalf op basis van medicinale honing waarbij een verband niet noodzakelijk is. Nadeel van een zalf is dat deze op paraffine of vaseline basis is hetgeen een film op de huid creëert die wondheling weer enigszins in de weg staat. Een crème laat geen film achter en trekt diep de huid in waar de actieve stoffen zijn werk kunnen doen. Een zeer effectieve honingcrème is de Mellodermal die naast 25% boekweithoning diverse plantenextracten bevat die nog een extra aanvullende en versterkende werking hebben.